Recensies:

Recensie door Maurice Broere op Meander.nl, oktober 2020

Licht verteerbaar met een aangename nasmaak

Wat is het verschil tussen een dood vogeltje? Als de aangesprokene aangeeft het niet te weten, volgt het antwoord: Zijn ene pootje is even lang. Sommigen stellen eerst nog een tussenvraag voor ze zeggen het niet te weten: Tussen een dood vogeltje en wat? Een absurde vraag, vraagt om een absurd antwoord. Als je dat niet aanvoelt, ligt deze vorm van humor je niet. Dit geeft al aan dat humor niet zo eenvoudig te definiëren is en dat het zeer persoonlijk is. Het schrijven van verhalen en gedichten met humor is niet gemakkelijk en goede humoristische schrijvers en dichters zijn schaars. Toch kunnen we trots zijn op een aantal dichters die zich hebben bekwaamd in het schrijven van light verse. Het genre komt wat wuft over, maar er kan wel degelijk een onderliggende boodschap in zitten, waar je niet direct om zou moeten lachen. Denk bijvoorbeeld aan het werk van Levi Weemoedt waar achter de lach altijd een traan zit of misschien andersom.

Inge Boulonois bevindt zich in goed gezelschap. Ze is goed thuis in het genre en verwijst naar of persifleert allerlei beoefenaars ervan: Driek van Wissen, Annie M. G. Schmidt, Kees Stip en drs P. Ook serieuzere dichters als Nijhoff, Kloos en Hanlo worden niet gespaard.

Het interessante aan light verse is dat het zich bedient van traditionele vormen en rijm. De beoefenaars ervan leggen zichzelf vast in strakke vormen en strenge rijmschema’s. Ook hebben ze voor nieuwe dichtvormen gezorgd, zoals het: snelsonnet (1 kwatrijn en 1 distichon), het douzijn (2 kwintijnen en 1 distichon), de sonnettine (2 kwatrijnen en 1 distichon), en het ollebolleke (2 kwatrijnen) bijvoorbeeld. Deze vormen hebben vaak nog strakke rijmschema’s en een voorgeschreven ingewikkeld metrum.

ME TOO OR NOT ME TOO

Nooit heeft zo’n grijpjanus aan mij gezeten
Niet op het werk, op feestjes, in een kroeg
Ben ik niet sexy of niet mooi genoeg?
Ook ik ben vrouw  men is mij vast vergeten

Dus tsja, terwijl ik dat volstrekt níét wil
Vraag ik mijn baas nu: knijp eens in mijn bil!

De titel speelt met de woorden van Shakespeare ‘to be or not to be’. Dit snelsonnet relativeert de me too-beweging. Grappig en creatief is de vondst van het woord grijpjanus, dat wel erg past in dit verband.

Als ironie een belangrijk element in je werk is, is het wel zo sportief om aan zelfspot te doen. Helemaal mooi is het als je op twee fronten kunt scoren. Naast dichter is Inge Boulonois zelf recensent van poëzie, gespecialiseerd in light verse.

RECENSENT

Zijn vak is honorabel maar ook zwaar
Hij is de zielzorger van bellettrie
En als zodanig van niveau bezeten

Zijn smaak en stijl zijn van een bel-esprit
Slechts hij weet hoe je kwaliteit moet meten
En heeft de schrijvers onwijs veel te leren

Maar wordt miskend, voor haarklover versleten
Het is zijn plicht zeer streng te kritiseren
Toch taalt hij soms naar lovend commentaar

Dan prijst hij één roman, ooit zelf geschreven
Die hij nog steeds maar niet krijgt uitgegeven

Uit het gedicht blijkt dat een recensent ondanks zijn deskundigheid een gemankeerd schrijver is, die het eigenlijk niet kan uitstaan dat hij nooit erkenning heeft gekregen. Dit geldt niet voor Boulonois die zeker wel waardering heeft gekregen. Aan de andere kant, uw recensent beoordeelt deze bundel en voelt zich gevleid om als zielzorger en intellectueel gezien te worden, maar wat minder gevleid dat hij als strenge haarklover en gefrustreerd auteur gezien wordt. Opvallend aan het vers is het rijm dat geweldig loopt en nergens gekunsteld is. (belletrie/bel-esprit). Met name de tweede strofe valt op door de klankrijkdom.

UITVAART FUIF

Geen koffie meer met cake maar bier en wijn
Met troostclown, slagroomtaart, verfijnde catering
Ook funk en jazzrock zorgen voor verbetering
Een uitvaart moet thans meer een party zijn

Het wordt dan wel flink balen in je kist
Als jij je eigen, laatste feestje mist

Tegenwoordig is de dood niet meer eng. Het leven moet gevierd worden. We bouwen het verdriet om naar een feestje met alles erop en eraan en het gemis ligt in de kist.

Voor de lezer die niet bekend is met het light verse is dit een uitgelezen gelegenheid om er kennis mee te maken. Vers gekruid is een heel prettig leesbare bundel met een erg gevarieerd aanbod van dichtvormen. Heel aardig zijn, onder het motto van, het oog wil ook wat, de bladzijden waarop plaatjes staan, die een illustratie zijn van onder andere de dichtvormen, maar ook persiflages op bekende schilderijen. Inge Boulonois is naast dichter beeldend kunstenaar en zij weet deze twee disciplines naadloos te combineren.

Nergens worden de verzen flauw of nietszeggend, wat met het dichten in dit genre wel op de loer kan liggen. Boulonois slaagt er wonderwel in om het in meer dan honderd gedichten boeiend en grappig te houden en de diepgang ontbreekt zeker niet.

We sluiten af met een ‘vette knipoog’:

LATER

Al word je morgen vijftig, welgeteld
Je zult nog steeds naar jonge vrouwen lonken
Jouw uitstraling werkt als magnetisch veld
Je vette knipoog maakt veel harten dronken

Je blijft vast nachtbraken als ik niet meega
Doet je dan voor als blitse vrijgezel
Al ben ik nu dik twintig jaar je eega
Je pleegde keer op keer weer overspel

Maar als je in je laatste winter bent
En kaal en krom met een rollator strompelt
Zelfs ík je niet meer moet, zo’n oude vent

Die alsmaar over mooie mokkels mompelt
Pas dan zal ’k jou met zoete grijns bekennen
Hoe vaak ik me door kanjers liet verwennen

____

Inge Boulonois (2020). Vers gekruid, Light Verse. Mijnbestseller, 112 blz. €19,50. ISBN 9789403602837

Recensies:

recensie door Inge Boulonois op Meander.nl., september 2020

Het strakste maatpak van de poëzie

Door de Vijftigers kwam de op traditionele leest geschoeide dichtkunst in negatief daglicht te staan. De schilderkunst had eerder een ontwikkeling doorgemaakt van figuratief naar abstract, -ismen als futurisme, expressionisme, kubisme floreerden en, zoals dat meestal gaat, volgde de poëzie in haar kielzog. De oude stilistiek van gebonden gedichten moest op de schop: weg met regelmatige strofebouw, metrum en eindrijm. Vooral dat laatste kreeg een belabberde reputatie. Er werd met dedain naar gekeken, alsof een verbod op rijm niet net zo goed van onvrijheid getuigt als een verplichting tot rijm.

De eeuwenoude, formele conventies lieten zich slechts tijdelijk wegcijferen. Anno nu praktiseren dichters naast vrije weer gebonden verzen, niet in de laatste plaats bij het genre van light verse. De herleving van gebonden poëzie voorkomt verdere verarming op de Parnas en onderstreept de ontwikkeling van een vruchtbare en waardevolle traditie.

Remko Koplamp schrijft uitsluitend gebonden poëzie en is een bekende in het lightversecircuit. Voor Meander interviewde ik hem vorig jaar n.a.v. het winnen van de Willem Wilmink Dichtwedstrijd. De verschijning van De held van Labbertong werd er al in aangekondigd. Na Ollekebolleke Bridge, Back to the sixties en All inclusive vormt dit zijn vierde bundel.

Koplamp is een bijzondere eend in de poëtische bijt. Zoals dichters van vrije verzen experimenteren met klankbeelden, typografische, visuele en bewegende elementen, zo verkent hij de grenzen van de vorm door de eisen waar deze aan moet voldoen nog eens extra aan te trekken. Hoe ver kan een dichter gaan, zonder dat dit ten koste gaat van inhoud gaat, zonder dat een geestige, interessante en niet te vergeten de semantische logica verdwijnt, vroeg ik mij af. Zo experimenteert hij met het ollekebolleke door het monovocaal te maken, een drastische ingreep met een logisch klinkend resultaat.

Even een weet, mensen

Henk z’n teevee-setje

Kreeg slechts twee zenders

Net 2 en Net 1

Eén ferme veeg met het

Rechterbenedenbeen

Stemde tevreden

Net 7 verscheen

Koplamp borduurt hiermee voort op het in de jaren tachtig populaire boekwerk Opperlandse taal- & letterkunde (1981) van Battus, een van de pseudoniemen van Hugo Brandt Corstius. Hij werkte als universitair docent semantiek en computerlinguistiek, een unieke combinatie van alfa en bèta die tot fascinerende originaliteit leidde. Voor zijn gehele oeuvre ontving hij in 1987 de P.C. Hooft-prijs. Volgens Battus was Opperlan(d)s ‘Nederlands met vakantie, Nederlands zonder het akelige nut dat aan die taal nu eenmaal kleeft’. Voor de geïnteresseerde lezers: het boek staat integraal op de DBNL. Battus was trouwens niet de eerste die monovocale teksten schreef. In 1879 kwam A-saga, E-legende, O-sprook uit, door drie heren geschreven, waaronder niemand minder dan Jacob van Lennep. Letterkundige Bas Jongenelen las daaruit voor op Neerlandistiek .

Nu is de e de klinker die het meest frequent in onze taal voorkomt, dus is een ‘ellekebelleke’ relatief makkelijk te fabriceren. Koplamp gaat die uitdaging echter ook aan met de a, de i, de o en zelfs de u. Wat mij betreft valt alleen de laatste poging ‘uit de toon’. Ronduit bewonderenswaardig dat het ‘ullukubulluku’ nog een logische inhoud bevat, maar het geheel doet m.i. erg gekunsteld aan door het onoverkomelijk gebruik van (plaats)namen als Brutus, Rufus, Brunssum. Overigens kwam de geniale Battus bij deze klinker niet verder dan vier luttele, metrumloze regeltjes van vier lettergrepen.

Een andere door Koplamp met succes gevoerde schriftelijke worsteling is het pangrambolleke. De titel ‘Van A naar Z’ verraadt welke uiterst rigide regel de dichter zichzelf heeft opgelegd. (Voor de minder in deze materie ingewijde lezer: achterin de bundel worden de diverse vormen toegelicht.)

Afzien bij colletjes

Drink een fles gerstenat

Hier in je klim

Lult men niet over pijn

Quasi relaxed stoempt ‘t

Ultracyclistenteam

Voorwaarts waar X-benen

Yoghurtrijk zijn

Ook een hoogstandje is de ollekebollekekrans, i.e. een ingenieus in elkaar gevlochten reeks waarin het laatste, zevende vers bestaat uit de befaamde regel-zes-woorden van de voorgaande ollekebollekes. Helemaal te gek zijn het palindroomgedicht (van achter naar voor te lezen) en het anagramvers (alle regels vormen anagrammen van elkaar), curieuze stuntvormen die op zich al de aanschaf van de bundel waard zijn.

Naast talrijke ollekebollekes bevat de bundel een respectabel aantal lobbertangen, grabbeltonnen en notlebbargen, vorminventies van Drs. P, van wie in 2001 een bundel met zulke verzen uitkwam, getiteld Grabbelton. De grabbelton is pentametisch, telt minmaal vijf regels, eindrijmschema abaab (a vrouwelijk, b mannelijk rijm), bovendien bevat het laatste rijmwoord alle letters die in de voorgaande rijmwoorden optreden. De lobbertang is een grabbelton waarin het eerste rijmwoord een anagram van het laatste vormt.

De titel van de bundel, De held van Labbertong, verwijst naar een reeks van elf sonnetten, waarvan het merendeel uit lobbertangen bestaat. Veertienregelig dus! De serie schetst het verhaal van de voetballer die in feestelijke kleuren het voorplat siert. De held is lid van F.C. Labbertong, heet toevallig ook Remko en bezit, zoals je van lightversedichters mag verwachten, een lichte tred. Aan de inhoud van deze sonnettenreeks zijn de formele eisen niet af te lezen; ze doen verre van artificieel aan. Het eerste van de kostelijke reeks: ‘De held van Labbertong I’.

Dat zij na een minuut of twee al achterstonden

Door onbenullig vrije ruimte te doneren

Leek vooralsnog het clubje eens zo jonge honden

Van F.C. Labbertong niet in het minst te deren

Toen hun rivaal al rap de tweede liet noteren

En ook de derde viel in luttele seconden

Werd luid gescholden op de bloedeloze heren

Die het vertrouwen van de eigen aanhang schonden

Op de tribune zong men zich de kelen schor

Men smeekte om een changement van het decor

En ja, daar was hij, Remko, met zijn lichte tred

Hij sloopte vier keer de defensie van die ‘ratten’

Zie daar, het wonder van een droom in het sonnet

Je mag de kracht van een poëet niet onderschatten

De notlebbarg is een lobbertang waarin het eerste rijmwoord een palindroom van het laatste vormt. Drs. P waarschuwt in de toelichting van Grabbelton dat de notlebbarg de moeilijkste vorm is van het drietal; in zijn bundel staan er dan ook maar twee. Koplamp zet er elf tegenover. Niet alleen zijn ze qua vorm onberispelijk: de inhoud is light verse zoals het moet zijn.

Suikeroompje

Al was hij protestants of rooms

Een Hindoe, Arabier of Moor

Geen punt! Zij straalt van oor tot oor

Naast Piet, de jongste van mijn ooms

Vooral zijn platvink maakt haar smoor

Wat Koplamp doet is spelen met en exploreren van taal. Het zal vaak een zwoegen zijn geweest onder die aangehaalde teugels, want al zie je dat niet altijd van de gedichten af: de vorm drukt een zware stempel op de inhoud. In deze recensie ligt derhalve het zwaartepunt ook op de vorm. Naast de extra strakke teugels houdt hij evengoed de traditionele vormvoorschriften in acht terwijl de inhoud begrijpelijk én geestig blijft.

De held van Labbertong blaakt van aanstekelijke, Zonderlandse taalacrobatiek. Koplamp schreef een intrigerende bundel voor lezers die wel eens wat anders willen dan dolen door de megadomeinen van vrije verzen, onderwijl naarstig zoekend naar betekenis. Wat meer licht daarbij zou welkom zijn.

Als afsluiter nog een notlebbarg: ‘De- doe-het-zelver’. Het lijkt te zeggen: ergens aan beginnen is één, maar het werk volbrengen, is niet voor iedereen weggelegd.

Oom Willem mat wellicht te krap

Hij zuchtte, jongens, dit is pet!

Het is de hoogste tijd; ik kap

Want telkens onderaan de trap

Kom ik niet uit met het parket

____

Remko Koplamp 2020. De held van Labbertong en andere letterkundige verzen. Brave New Books, 56 blz. € 12,75 ISBN 9789464050677