Recensies:

Viereneenhalf jaar na zijn dood verschijnen de Verzamelde gedichten van Joost Zwagerman in één band. Hierin zijn de zes bundels die Joost publiceerde bijeengebracht. Ellen Deckwitz tekent voor de inleiding, die een mooie necrologie vormt van Joost en zijn dichterschap. Ze schrijft o.a. dit: “Wanneer ik met anderen over Joost spreek, […] merk ik dat velen zijn werk op een specifieke manier lezen en duiden. Ze interpreteren de verzen vanuit de wetenschap van Joosts zelfgekozen dood.” Dat geldt niet alleen voor zijn werk, natuurlijk. De levenswandel van Joost, zijn werklust en zijn werken, zijn handel en wandel wordt vanuit dat perspectief belicht. Toch, het maakt zijn poëzie er niet minder om. Joost haalt in zijn werk alle grote thema’s naar binnen en maakt die tot onderdeel van zijn eigen universum. Dat geeft zijn poëzie extra dimensies en zorgt ervoor dat je voorlopig niet uitgelezen raakt in zijn werk, dat nu dus in een prachtige uitgave weer voor iedereen beschikbaar is. Nu is het wachten op een tweede deel met de ongepubliceerde en niet-gebundelde gedichten, zoals de bijdragen die Joost onder het pseudoniem J. Wagnermaz aan literaire tijdschriften afstond.

Wim van Til

Recensies:

Een reis naar de randen van je ziel in tien kwatrijnen, dat is ook Naar de maan van Menno van der Beek. De bundel telt af van tien naar één, naar het moment van lanceren, van het loslaten van het aardse en het opgaan in tijdloos universum. Wat is de essentie van je reis, van je bestaan? Tussen de regels van de kwatrijnen en tussen de tien tellen die de bundel bijeenhoudt beweegt zich een wereld die zich in het hoofd van de lezer afspeelt. De bundel is een spiegel voor wie nadenkt over het leven. Zijn de ogen die de woorden vangen niet de spiegel van de ziel? Ik zou alvast starten met aftellen …

Recensies:

De liefhebber van klassieke rijmvormen en thema’s kan naar hartenlust zijn hart ophalen in deze tweede bundel van Paul Bezembinder. De bundel is opgedeeld in zeven, zo op het oog willekeurige delen.

De meeste gedichten vallen in de categorie light verse, in de traditie van Piet Paaltjens, al blijven sommige steken bij een woordgrap die gebaseerd is op een spreekwoord, zegswijze of spreuk.

Uit een album

Als een dametje dat op een drafje

achter Froufrou aan het bos in rent,

en plots op een beschaduwd paadje

op een grafje stuit dat zij niet kent...

zo kom jij hier bij een tekst terecht

van een dichter die al niet meer leeft

sinds hij, een knaap nog, hier om jou

zijn mooiste poëzie begraven heeft.

Recensies:

“hier ben ik thuis

ik ken twee werelden

van binnen

de grond proeft

anders maar mijn huizen

zijn me even lief

en als ik onderweg ben

heb ik niets verlaten”,

aldus het laatste gedicht in deze bundel. Kees Blokland, zo leert het colofon, beweegt zich tussen Amsterdam en Giethoorn, waar hij afwisselend woont. In deze bundel combineert hij 22 gedichten van hemzelf met 14 tekeningen van Famke Hajonides. De gedichten zijn ook in Engelse vertaling afgedrukt. Gedichten en tekeningen zijn sterk op elkaar gericht, observaties van de dichter zijn tevens beelden van de tekenaar en/of omgekeerd. Op deze manier kun je als lezer en kijker eenvoudig dubbel genieten. De gedichten laten zich eenvoudig “vangen”, er staat wat er staat en dat maakt deze bundel extra toegankelijk. Mooie natuurobservaties en -ervaringen.

Recensies:

In deze bundel ondergaat de “ik” een surrealistische reis door de, zijn tijd. Van alles snelt voorbij of

terug, het is een smeltkroes van Le petit Prince, Erik, Alice, de kleine Johannes en noem ze maar op. Gilles Boeuf schetst een wereld die zich voordoet als vloeistofdia’s, het ene moment herkenbaar en meteen daarna weer hopeloos abstract. Probeer je maar eens staande te houden in zo’n enigmatische omgeving. Het is één grote trip door het leven van geboorte naar dood en weer terug. Aan de hand van een vader, van drie vrouwen, in een auto’s die wegdraaien en verdwijnen, maar je onderwijl wel vervoerd hebben. De zoektocht naar de bron van bestaan, van ontstaan, van verdwijnen en van weerkeren eindigt in dit besef

door mijn voeten dringt

soms alles

waar ik ben en niet ben

Een hallucinerende reis naar de kern van het bestaan van deze “ik”.

Recensies:

Dit is een herziene 2de druk van een oorspronkelijk in 2008 uitgegeven bundel. De flaptekst stelt het volgende: “Gedichten (behoeven) geen louter literaire meerwaarde te hebben. Ze moeten mensen in hun hart aanspreken. Niet moeilijk te interpreteren zijn; in alledaagse woorden.” En dat is exact wat Annemarie Bolsius in deze bundel tentoonspreidt, troost en uitzicht op betere tijden. “-als kanker niet wil wijken-“ is de ondertitel van de bundel, dat geeft de context weer waarin deze gedichten zijn ontstaan en waar de hoop schuilgaat.

Recensies:

De testimonials op de achterflap van dit officiële debuut geven goed weer wat je kunt verwachten in deze bundel: “Voor je het weet ben je verdwaald in het sterrenstelsel van Gershwin Bonevacia” (K. Schippers) en “Iedere keer als hij spreekt of voordraagt sprankelt hij zijn erfgoed in het rond.”(Akwasi)

Andere informatie die opvallend is: “Hij heeft de bundel, die eerst in eigen beheer is uitgegeven, eigenhandig tot een underground classis gemaakt door 5.000 exemplaren uit zijn koffer te verkopen.”

Aanbevelingen die nieuwgierig maken naar de inhoud van deze uitgebreide, herziene editie.

Het is duidelijk een bundel vol “spoken words”, gedichten en teksten waarin je leest dat zij hardop uitgesproken moeten worden. Ook anderzins is het een bundel van deze tijd, de getuigenis van een millennial. Zoals in dit gedicht met die titel:

Als het raar is om alle Harry Potter-spreuken

uit je hoofd te kennen,

laat mij dan maar raar zijn.

Maar vraag niet om hulp,

als Dementors jouw Facebook time-line

depressief maken

een tweet zal geen steun bieden,

wellicht wel een foto op Instagram.

Je weet wel, zo’n halve naakte.

Daaronder een quote van Kendrick

met iets als ‘be humble’ en een #

die trending is.”

Er is in diverse gedichten sprake van engagement, dat ook of misschien wel vooral spreekt uit de gelegenheidsgedichten die in de bundel zijn opgenomen, zoals Februaristaking en Ozongat.

De lange litanie Schaakmat (“Steel de dromen die mij vormden. De kaders en de norm. Steel de oppervlakte, de vermomming, maar steel niet mijn diepgang. […]”) is een van de hoogtepunten uit de bundel, die als tijdsbeeld zeer zeker de moeite waard is.

Recensies:

Marjoleine de Vos en Nicolaas Matsier maakten uit de gepubliceerde bundels poëzie van Tom van Deel een keuze die zij bundelden in deze bloemlezing. Nicolaas Matsier schreef het nawoord dat een prachtige necrologie vormt voor de dichter die zich zo bescheiden opstelde in de achtergrond. Het zijn veelal zuchten van herkenning voor wie bekend is met het werk van Van Deel. Zoals dit vers:

Kouros

Hij was bedoeld uit marmer op te staan

maar ligt, onaf, gedrukt tegen de berg,

zijn been gebroken, en ziet het ruggelings

met stijve armen aan. Een man die graag

van steen zou zijn genezen, die droomt van

scheep te gaan, maar aldoor onbeweeglijk

de regen op zich laat. Geborene die

in rots bleef steken en langzaam slijt

tot onbehouwen staat.

Een bundel die recht doet aan het dichterschap van Tom van Deel.

Recensies:

Jozef Deleu verdient zijn sporen in de literatuur in ieder geval door twee belangrijke stichtingen: in 1957 stichtte hij Ons Erfdeel, dat zou uitgroeien tot een van de toonaangevende culturele tijdschriften van Vlaanderen en Nederland, en waarvan hij tot 2002 hoofdredacteur was. In 2003 stichtte hij Het Liegend Konijn, halfjaarlijks tijdschrift voor hedendaagse Nederlandstalige poëzie. Voor minder zijn er grote prijzen vergeven. Daarnaast is hij een begenadigd dichter. Vanaf zijn debuut in 1963 loopt hij mee in de frontlinie van Vlaamse dichters. Hij publiceerde 9 bundels poëzie; uit zijn werk zijn 5 keer bloemlezingen verschenen. En nu is er een dik verzameld werk, ondoorgrond, waarin aan de 9 bestaande bundels een tiende is toegevoegd: Tussentijd.

Zijn poëzie dwarrelt voornamelijk rondom dat ene thema van de existentie, dat door Deleu in alle facetten wordt benoemd, belicht, bevraagd en beantwoord. Hoewel in dat antwoord vooral doorklinkt dat de dood in al wat leeft tot het einde meeloopt. Daardoor ontstaan een consistent oeuvre. Het lijkt erop, dat Deleu steeds minder woorden nodig heeft om uitdrukking te geven aan die twee-eenheid dood-leven. Zijn gedichten worden smaller, maar verliezen niet hun zeggingskracht.

Recensies:

Wie Arjen Duinker zegt, kan rekenen op een gewillig publiek. Wat heeft hij nu weer uit de grote papieren hoed getoverd, uit welke mouw bewandelt hij nu weer een bijzondere weg …

Akoestiek is een spel voor twee stemmen, een woordspel vol verrassingen en associaties. Het is niet de eerste keer, zo’n woordspel. In 2003 publiceerde hij al De zon en de wereld, een tweestemmenspel. Pak ‘m beet 70 bladzijden vrije kuur woorddansen, dat is deze bundel. Mijn raad: neem een avond vrij, ruim je kamer op, ga lekker bij de haard zitten of niet, pak de bundel en begin te lezen. Je stopt pas op bladzijde 79 en snelt daarna naar de kermis vanwege die lichtgevende ezel.

Eén groot feest.

Recensies:

Wilma Gosejacob debuteerde in 1997 met de bundel Bochten in de lucht. Dit is bij mijn weten haar tweede bundel. De gedichten zijn opgedeeld in drie afdelingen van resp. 10, 22 en 23 gedichten. Elke afdeling telt een titel die ook de titel is van een van de gedichten: stilte, details en overleven. Die indeling maakt voor de gedichten zelf niet zoveel uit, weliswaar ligt het accent in de eerste afdeling op die stilte, wat Gosejacob vooral beschrijft is de positie van de “ik” in een wisselende context. Veel gedichten hebben een dagelijks tafereel als basis, allemaal “heel gewoon”. Maar als je iets verbijzondert, wordt er al gauw een zekere magie aan toegevoegd. Dat gebeurt in wezen ook bij deze gedichten, Gosejacob schrijft gemakkelijk, een beetje een praatstijl, zoals je die ook tegenkomt bij Judith Herzberg. Dat maakt de bundel aangenaam om te lezen, hoewel teveel van het goede je dwingt om de bundel even terzijde te leggen. Of je hem dan weer oppakt, hangt meer af van de aantrekkingskracht van andere bundels dan van de nieuwsgierigheid naar hoe het verder gaat met de dagelijkse zaken die de “ik” in deze bundel ondergaat.

Recensies:

In zijn derde bundel trekt Maarten van der Graaff alle registers open van het orgel dat zijn leven tot nu toe is. In 5 stukken verenigt hij een beeld dat hij schiep voor “zijn” Nederland, zijn werkwijze is om flarden kennis, herinneringen, gebeurtenissen, documenten, gevoelens en overwegingen te combineren en te husselen tot een nieuwe werkelijkheid, die van de bundel. De aanleiding die tot deze bundel heeft geleid, is bijzonder: Van der Graaff kocht een stapel pamfletten, studies en tijdschriften uit de inboedel van de linkse Utrechtse boekhandel De Rooie Rat uit interesse in de politieke taal van de jaren ’70 tot ‘90. De verwerking van die lectuur is dus te lezen in deze bundel.

De bundel opent met een Contract tussen man en jongen, een kille zakelijke overeenkomst tot aanranding om over te gaan in een WORD-document Nederland. Dat laatste is een negendelige cyclus in telegramstijl. Alsof de adem ontbreekt voor een volzin, buitelen termen, begrippen, namen en uitspraken samen met (jeugd)herinneringen van de “ik” over elkaar heen, spelen haasje-over en kip-ik-heb-je. Daardoor ontstaat een aparte dynamiek waardoor de lezer in vogelvlucht op de hoogte wordt gebracht van de huidige “werkelijkheid”.

En dat is vooral wat deze bundel is: een dynamisch verteld werelds avontuur van de dichter door het paradijs van de taal van “vroeger” naar nu.

Recensies:

28 dichters uit het fonds van beide uitgevers hebben de uitnodiging geaccepteerd om een “rebels” sonnet te schrijven in het kader van de Boekenweek. Een initiatief dat wellicht het begin is van een serie “vormgedichten” ter gelegenheid van de komende Boekenweken. Het rebelse karakter komt in de meeste sonnetten terug door een vrije toepassing van de “regels voor het sonnet”. Sommigen rekken zinnen uit als elastiek en vullen daardoor de gehele bladzijden, anderen beperken zich juist. Het verst gaat Kreek Daey Ouwens in haar sonnet Grootmoeder, dat bestaat uit 21 woorden, gegroepeerd in 4-4-3-3. Een wat mij betreft geslaagd experiment, dat een mooi inkijkje biedt in de dichterlijke keukens van beide uitgeefhuizen. Volgend jaar kwatrijnen of rondelen?

Recensies:

Huis huid is voor zover ik dat kan nagaan, het dichtersdebuut van romanschrijver Monkhorst. Bij zo’n titel moet ik altijd denken aan dat gedicht van Gerrit Kouwenaar, gedacht (Je hand is bijna je hond/je huis is bijna je huis/je vorm is bijna je worm/je dicht is bijna wat je gedacht had). De waarschuwing dat taal je voor de gek kan houden door net iets anders te betekenen dan je geschreven hebt. Dat gevaar hangt boven deze bundel; hij bestaat uit 26 (!) losse gedichten die dan weer de muze (Mirabel, geleerde, zongestoofde) dan weer het voorgeslacht ten tonele voeren. En dat alles in een ouderlijk huis dat doordrenkt is van familiegeschiedenis. De dreiging hangt vanaf het eerste gedicht in de lucht (“Dit huis is mijn huid die ik van een ander kreeg

de schepping van een dode die mij omsluit”) en krijgt dan ook zijn beslag aan het eind:

“Als de tuin mijn huid, dit huis waarin ik

levenslang leefde, overwoekert,

gras als haar lichaam bekleedt,

laat dan duizend bloemen bloeien

in mijn lege hoofd, het ongekamde

paradijs. Ik zal juichen.”

Recensies:

 In Singer Laren werd tussen september 2019 en januari 2020 de tentoonstelling Weer en wind gehouden, schilderijen van Hollandse meesters uit de 17de tot en met de 21ste eeuw. De drie samenstellers (Boudewijn Bakker, Helmi Goudswaard en Nicolaas Matsier) zochten naar “weergedichten” in de vaderlandse poëzie en combineerden beeld en taal tot deze bloemlezing. Het resultaat is 100 gedichten en 100 “weer”-schilderijen die prachtig gedrukt en gebundeld zijn in deze catalogus.

Van elk gedicht was er in de tentoonstelling ook een verklankte versie beluisterbaar.

Recensies:

Dertien dichters droegen een haiku aan op verzoek van Hannie Rouweler, de drijvende kracht achter Demer Uitgeverij, waaronder een Russische en een Indiase. Beide laatste dichters in het Engels.

De aanleiding voor deze bundel ligt in een bezoek van Hannie aan haar zus. Tijdens een fietstocht ontstond dit idee, dat nu dus in gedrukte vorm concreet geworden is.

Haiku blijft een weerbarstig en eigenzinnig medium om te vast te leggen wat een dichter te zeggen heeft. Het laat zich moeilijk temmen, het is meer dan een 3-zinnig vers met 5-7-5 lettergrepen.

Een voorbeeld van een geslaagde en een minder geslaagde haiku:

schuimende branding  

in haar bolle verwachting 

een droom tegemoet

(Mattie Goedegebuur)

het schattig meisje
vond het kleine spinnetje
bijzonder schattig
 

(Nicole van Overstraeten)

Recensies:

In de aantekening achterin de bundel wordt een verheldering op de titel prijsgegeven: “’Wu wei’ is een grondstelling in het taoïsme dat een begrip inhoudt van weten wanneer wel te handelen en wanneer niet te handelen. De letterlijke betekenis van ‘wu wei’ luidt: ‘niet handelen tegen de aard der dingen in’.”

In de eerste gedichten wordt duidelijk hoe een “ik” zich in de (nieuwe) werkelijkheid moet bewegen, in toom moet houden of uit zijn dak met gaan. Kortom: welke emoties moeten in dwang gehouden worden en welke niet:

“Hoe mezelf te verhouden tot een wereld

waarin ik nullen en enen aanbiddend

nooit de tijd aan de stand van de zon heb leren lezen”

 Het eind van deze afdeling geeft twee gedichten waarin een zeker evenwicht is ontstaan. Niet geheel onverwacht wordt dat evenwicht gevonden op een eiland:

“Ik zeg ik vind het fijn dat je materie de baas bent

en mij alleen kunt troosten door te voelen wat je ziet

Dat het ook een vorm van liefde is

Je haalt adem en verdwijnt onder de oppervlakte

van de ijsblauwe rivier

boven is het stil

in de diepte eronder

modderig

De bundel is opgedragen aan Derk Wiersum, de advocaat die in september 2019 werd doodgeschoten. Lucas Hirsch en hij waren vrienden. De afdeling Necropolis begint met een in-memoriamgedicht voor hem; de cyclus van 1 gedichten die daarop volgt, is geschreven rond de dood van een vader, waarna nog een in memoriam en het afsluitende Gemis is een anker, waarin de graven van twee vrienden worden bezocht.

Deze bundel, zijn vijfde, brengt Lucas Hirsch naar de randen van zijn bestaan, van zijn dichterschap waar hij tot een belangrijke conclusie komt:

“Ik concludeer dat ik niet

uit emoties van anderen besta

uit tijd en handelen of

naar godsbeeld mens

geschapen ben

Dat ik verkeerde materie begeer

Een foutieve formule hanteer

Een jas van zenuweinden hangt men huid naar buiten om

het inzicht dat ik kreeg

ik heb te veel aan handelen gedragen

het knelt mijn hart, mijn lijf, mijn leger af”,

waarmee de kiem voor een zesde bundel is gelegd. Er moet nòg een ei gelegd.

Recensies:

Syllaben van verdwijn is de zesde bundel van Erick Kila en wellicht zijn meest verstilde. De dichter componeert kleine werelden in taal, eilandjes van stilte en rust.

Een van de gedichten (Twee figuren) eindigt zo:

“kijk

twee figuren

verlost van herinnering

alleen dat”

waarmee een nieuw universum of een nieuw paradijs gecreëerd is. Oefeningen in onthaasten lijken de gedichten wel, streven of zoeken naar dat fragiele evenwicht in een (overigens niet benoemde) onrustige wereld. In die wereld verdwijnen de lettergrepen of anders gezegd, maken de woorden de handelingen stil. Terwijl hij doorleest bekruipt de lezer een zekere angst, dat ook hij in de leegte die na de laatste woorden begint, verdwijnt. Om op een volgende bladzij opnieuw …

De bundel eindigt met

“de schoonheid

gloed van verdwijnen

is er

van even

van vonk in koper

slinger van een oude tijd”

Recensies:

In 2018 vierde Joke van Leeuwen haar 40-jarig schrijverschap. In 1978 verscheen haar eerste kinderboek, dat zij zelf illustreerde (De Appelmoesstraat is anders). Daarna verschenen jaarlijks nieuwe titels, soms diverse per jaar. Haar totale oeuvre omvat meer dan 70 titels, kinderboeken, verhalen, romans, beeldverhalen, gedichten. Vanaf 1990, dus inmiddels ook al - meer dan - 30 jaar, publiceert zij romans, verhalen en gedichten voor volwassenen. Laatste lezers (1994) was haar eerste “volwassenenbundel”. De twee titels die hierboven staan, verschenen beide in 2019. Levenslust, een lang gedicht in 4 delen en Hee daar mijn twee voeten, versjes voor kinderen. Levenslust begint met tekeningen die overgaan in een lint met een knoop erin en een briefje dat erboven zweeft. Op het briefje de eerste zinnen van het gedicht in handschrift. Het is de start van een opsomming van dingen, beelden, geuren, entiteiten die zich aandienen en langzaamaan hun biotoop vinden in de bladzijden die volgen. Er worden herinneringen afgewisseld met observaties, wereldgebeurtenissen, overwegingen, zoals deze “je past met / je schoen in een oeroude voetafdruk / ziet wit karton waarop niets nog mislukt is / omdat niemand iets al begon”.

Hee daar mijn twee voeten is opnieuw een bundel met verrassende gedichten vol humor, taal- en woordspelletjes en situaties die voor kinderen (maar ook voor ouderen!) herkenbaar aantrekkelijk zijn. Een heerlijk boek om kinderen liefde voor taal (en dus voor gedichten) bij te brengen.

Recensies:

“Drs. P liet een indrukwekkend en omvangrijk oeuvre na. Hij wordt geroemd om zijn originele geest, droge humor en verbeeldingskracht, en zijn werk is verrassend, vol fantasie en bizarre wendingen. Zijn ollekebollekes staan in ieders geheugen gegrift, en ook zijn muziek behoort tot de culturele canon. De hoogste tijd dus voor een bundeling van zijn beste liedjes.”

Zo begint de tekst op de achterflap van dit omvangrijke album met liedteksten en bladmuziek. Paul Prenen, die jarenlang de pianist was van Heinz Polzer, stelde samen met Ivo de Wijs dit boek samen en hij verzorgde ook de bladmuziek. De 50 liederen die zijn opgenomen in dit boek worden ingeleid door Ivo de Wijs. Tekst en muziek zijn beschikbaar, dus zingt en speelt u maar. Zonneklaar.

Deze prachtige uitgave verschijnt onder auspiciën van “Het heen-en-weerschap”, de Stichting Auteursrechten H.H. Polzer/Drs. P en is een lust voor het oog (en het oor).

Recensies:

Willem Roggeman is een productief dichter, in de bijna 60 jaar van zijn (gepubliceerd) dichterschap heeft hij zeker 35 bundels gepubliceerd, naast een zestal interviewbundels en diverse prozawerken. Gemiddeld bijna elk half jaar een bundel, dat is niet niks! Vorig jaar verscheen bij Liverse de bundel In een getekende morgen, dit jaar verschijnt bij Kleinood & Grootzeer zijn 35ste (?) titel, te hooi en te gras. De eerste bundel bevat gedichten in twee afdelingen en een interview met de kunstschilder Pol Mara, die ook tekende voor de 4 illustraties en de omslagtekening. De gedichten kronkelen langs de thema’s die bij Roggeman vaker voorkomen, ontstaan van beelden, bewustwording van de omgeving, het creëren van een nieuwe werkelijkheid en die eeuwige liefde, zijn muze:

“Een naam wordt nu ergens klemgezet

en neemt de vorm aan van een vrouw

die onverhoeds uit een spiegel stapt

en zich traag hult in deze versregel.” Het slot van Scherzo.

Ook in te hooi en te gras combineert Roggeman zijn gedichten, hoewel hij deze bundel als één gedicht ziet, met beeldend werk, in dit geval tekeningen van Luc Hoenraet. In 39 kwatrijnen neemt de dichter je bij de hand langs taferelen van eerdere expressies, gedichten van hemzelf en van anderen, verwijzingen naar kunstwerken en culturele gebeurtenissen. Willem Roggeman wordt dit jaar 85, hij behoort tot de generatie na de Vijftigers, maar heeft van die groep kunstenaars en dichters voldoende “meegekregen” om symboliek onder zijn woorden en in zijn werk te steken. Lukraak, zo suggereert de bundeltitel, maar neem van mij aan dat elke syllabe bewust is gekozen en verwoord. Zorgvuldig gecomponeerd, dat is deze bundel.

Recensies:

Vanaf 2011 geeft het collectief DIE-dichters een bundel uit ter gelegenheid van de Poëzieweek. Dit keer dus voor de tiende keer. De toekomst is NU wordt door 10 dichters verwoord in gedichten van nogal uiteenlopende kwaliteit en afgesloten met “een gesamtkunstwerk van dichters in Enschede”, het scheppingsverhaal na de zevende dag en een proloog. In de achtste tot en met de veertiende dag wordt een kleine geëngageerde evaluatie gepresenteerd van “een week schepping”, elke gedicht begint en eindigt volgens een vast sjabloon: “een week geleden” en “Het werd avond en het werd morgen. De …e dag”.

Deze gedichtendagbundel is een goed initiatief, een prima podium voor de die-dichters waarop zij hun inspiratie kunnen delen met de lezer.

Recensies:

Kus of ik zoen is een bundel vol bekende, mooie, hartverscheurende, zwervende, heel voorzichtige, ongebruikte, eerste, laatste, jonge en oude zoenen uit de Nederlandstalige poëzie”, aldus de achterflap tekst van deze bloemlezing. Daarmee is de context van de bundel gegeven.

Er is werk opgenomen van 92 veelal bekende dichters uit de vaderlandse canon; 6 van hen met het maximum van 3 gedichten, 14 met 2 gedichten en dus 72 met eentje. Alles in alfabetische volgorde van ’s dichters achternaam, waardoor er verrassende combinaties ontstaan. Rutger Kopland volgt op Willem Kloos en Lucebert gaat vooraf aan Willem de Mérode.

De enige “ongebruikte kus” in de bundel, zo blijkt uit de verantwoording, komt van Jaap Robben:

Ik durf niet

met haar te praten

omdat ze dan misschien

aan mijn lippen

zou kunnen zien

dat die elke dag met haar

een uurtje willen kussen.

We slapen wel al naast elkaar

in één enorm bed

ook al staat daar nog

een muurtje tussen.

Recensies:

Dichter is een poëzietijdschrift/bloemlezing uit de koker van Stichting Plint, de stichting die al sinds jaar en dag beeldende en toegepaste kunst combineert met poëzie. Nummer 13 is een samenwerking met dementie.nl, een platform van Alzheimer Nederland; 41 dichters leverden een gedicht aan, al dan niet eerder gepubliceerd (dat heb ik niet kunnen controleren) dat in dit themanummer past. Dat levert een breed palet aan ontroerende, eenvoudige, liefdevolle, onthutsende en soms confronterende gedichten.

De beste

Opa woont nu achter de piano.

Hij noemt mij mannetje

maar wordt zelf steeds kleiner.

Ik lees hem voor: de stripjes uit de krant,

de voorjaarsacties van het tuincentrum.

Hij draagt geen nette pakken meer maar

twee joggingbroeken en vier gestreepte pyjama’s .

Zijn souvlaki veranderde in stamppot.

Scrabble werd Natuurmemory

en daarna eindeloos dammen

met nieuwe spelregels.

Opa blijft de beste.

Saskia van der Wiel

Recensies:

Sinds 1972 woont Scott Rollins in Nederland en werkt hij o.a. als vertaler. Hij publiceerde een drietal poëziebundels in het Engels en een spoken word cd (After the beep). Met Grenstekens debuteert hij als dichter in de Nederlandse taal. Het centrale thema van de bundel is het zoeken naar grenzen, het onderzoeken naar mogelijkheden achter die grenzen en tegelijkertijd het vinden van het houvast in dagelijkse rituelen. Een gedicht ter illustratie:

Verhuizing

Het wordt tijd voor verandering

Nu ik ontevreden ben

met deze huidige accommodatie

en de manier waarop schaduwen

in dat hoekje vallen

verplaats ik mijn planten,

sloop de muur

om de zon binnen te laten

Ik zet een boom

op het kleed voor de kachel

en trakteer zwerfkatten

op een glaasje melk.

Niet alle gedichten blijven dicht bij huis, Rollins neemt ons in zijn gedichten ook mee naar Noord- en Zuid-Amerika, naar Nieuw-Zeeland en de Caraïben en naar landschappen in Europa. De bundel besluit met het gedicht Landschap van verlangen, dat in 23 talen vertaald is:

Het is wind die je gezicht streelt

en de geur van kamille

die je een glimp doet opvangen

van alles dat voor je ligt

schijnbaar leeg tot

je oog scheepgaat

in die wolk

tot het

de komende oogst ziet

tot het zich afvraagt

of iemand thuis is

in dat huis

Recensies:

Dick Ronner is de drijvende kracht van drukkerij-uitgeverij Triona Pers: vanaf 1991 drukt hij de mooiste boekjes en bundels van een inmiddels grote schare dichters. Af en toe (ik meen intussen voor de 5de keer) prikt hij een bundel van zichzelf in de serie. Wit-zwart bevat 10 haiku's, een vorm die kennelijk zijn liefde heeft, want hij heeft veel haiku-bundels in zijn fonds opgenomen. Een bundeltje als tussendoor, om te (blijven) genieten van haiku's .

Recensies:

Bestaat schoonheid, schoonheid nog? Kan iets mooi zijn van lelijkheid? De foto die de voorkant van deze bundel siert, toont uitgelopen aardappelen. Dat is een mooi antwoord op beide vragen. Voor velen verliezen de aardappels op deze manier hun functie, de uitlopers zijn niet eetbaar en de vrucht wordt zacht en zompig. Het is een treffende illustratie van de onderwerpen in de gedichten in deze bundel, de buitenkant is niet mooi meer als er van binnen alles is misgegaan. Kinderen die hun ouders verwensen, nestvuil dat zich ophoopt, “te weinig warmte tegen kou”, jammerende sleutels, cirkelende gieren. De wereld die Maria Ros beschrijft is niet een aantrekkelijke, maar wel het beeld van een werkelijkheid die zich voordoet. Daarnaast stelt zij de natuurkracht die een symbolische, neutraliserende rol speelt; maar de uitkomst is toch vooral een naargeestige wereld.

Recensies:

Sinds haar debuut in 1988 heeft Hannie Rouwelaar (meer dan) 40 eigen bundels gepubliceerd naast de vele bloemlezingen die zij samenstelde voor haar Demer Uitgeverij en naast de (rond de 100) bundels van anderen die zij uitgegeven heeft. De afgelopen 30 jaar moeten voor haar één groot poëtisch feest geweest zijn met alle hoogte- en dieptepunten die bij een feest horen. Haar enorme productie wordt nog eens duidelijk in haar jongste bundel, Twee zusjes in de regen, die onlangs verscheen. Voor haar is alles om haar heen een aanleiding om een gedicht te schrijven. Dat levert over het algemeen parlando-achtige poëzie op, alsof de dichter tegenover je zit en je de oren van het hoofd praat, en dan weer ontstaat er een verstilde waarneming, een overpeinzing die dieper gaat dan wat je daarvoor gelezen hebt. Meer dan bij enig andere dichter krijg ik de bevestiging dat haar leven poëzie is, bijna een-op-een.

Laat het een wijze les zijn

Laat het een wijze les zijn: een hand

voor het schip, de andere voor jezelf.

Een dichter op zijn sterfbed, een vracht volkoorts,

ziekte en spijt. Zijn tijd alleen voor poëzie geleefd

en mislukte relaties, aan de lopende band.

Laat het een les zijn dat je leeft, beeft, geeft,

vooral niet in taal. Maar in je eigen verhaal.

Recensies:

Margreet Schouwenaar is altijd al een productief dichter geweest, maar het lijkt erop dat zij vanaf 2010 met nog meer energie aan het publiceren is geslagen. Deze bundel is de achtste die zij in dit decennium het licht laat zien; daar zitten dan wel twee bloemlezingen uit haar oeuvre tussen, maar toch. Opvallend genoeg valt deze periode samen met haar Stadsdichterschap van Alkmaar, van 2009 tot 2018. Haar onderwerpen zijn divers, haar insteek is vooral romantisch en weemoedig, nostalgisch, maar zij schuwt het engagement evenmin. Zo ontstaat er een caleidoscoop aan beelden, van “Het wonder van de boterham”, “Waar schepen vergaan ontstond jouw naam” en “Pas als ik je verlaat trekt je water mijn huid strak” tot “Ik laat sporen na, maar weet niet waar ik sta.”

Ook uit deze verzameling wordt duidelijk dat Margreet Schouwenaar haar omgeving benut om gedichten te schrijven, zij heeft maar weinig aanleiding nodig om het te vereeuwigen in een gedicht.

Recensies:

“Voor Rick die mijn teksten op muziek zet” is de eerste zin die ik lees in deze bundel. Daarna sla ik hem dicht, draai hem om en neem de informatie op de achterflap in me op. Dat scheelt weer veel interpretatie merk ik (en dat blijf ik spijtig vinden, maar goed. In dit geval doe ik mij dat zelf aan. Bovendien ken ik Helma die deel uitmaakt van dichterscollectief dat ooit in het Poëziecentrum Nederland - toen nog te Bredevoort - ontstond). In de biografische schets wordt de titel van de bundel verklaard, alsmede de voor- en bijzondere achternaam van de dichter. Ze schrijft vaak in opdracht, voor haar werk, voor organisaties in de gezondheidszorg, voor kinderdagverblijven en voor de kunstwandelroutes in haar geboortedorp, Hummelo. “En op eigen titel.”

Dat maakt de bundel tot een vergaarbak aan liederen, teksten en gedichten. Daardoor ontstaat ook een zekere wanorde, er zijn geen lijnen getrokken in het geheel. De lezer moet zelf maar banjeren door het bos, afwijken van de paden is hier de regel. Gelukkig biedt de verantwoording achterin de bundel enige uitkomst, maar toch blijft het onhandig heen en weer bladeren tussen inhoudsopgave, verantwoording en het gezochte gedicht. De bundel is als de dichter, aangenaam van toon, divers en bovenal muzikaal door het beheerste gebruik van woord en beeld, van ritme en rijm.

Een ideale kennismaking met Helma Snelooper.

Spijtig, dat de muziek van Rick, al dan niet op een cd, niet bij de bundel meegeleverd is.

Recensies:

“Er is niet veel nodig voor een gedicht,

vaak zijn de meeste woorden overbodig.

Je dooft gewoon het licht. En in het zwart

dat zijn contouren trekt rondom je hart,

duiken enkele uitgespaarde, moeizaam

vergaarde zinnenop. Als gladde vissen

die je telkens weer uit handen glippen

wanneer je denkt: eindelijk heb ik beet.”

Hiermee open de bundel Hemelingen. In de bundel snijdt Stassijns vele onderwerpen aan, die hij in stevige vormvaste verzen neerzet en zich eigen maakt. “Er zijn vele dingen nodig om een goed gedicht te hebben”, “je moet verdorie ook weten waarover je schrijft” zijn twee uitspraken van hem in een interview op ninof media op 21 oktober 2018. In de periode dus dat deze bundel in statu nascendi was. De aanleiding voor het interview was zijn verhuizing vanuit Pollare (Ninove) naar Bornem in de Dendervallei. Het interview geeft een goed beeld van wat een dichter, in zonderheid deze dichter, beweegt. Ik geef u de link: https://www.ninofmedia.tv/vrije-tijd/cultuur/item/1764-koen-stassijns-trekt-weg-uit-pollare

In Hemelingen speelt de persoonlijke achtergrond van de dichter een belangrijke rol, al worden concrete situaties en aanleidingen in gesublimeerde vorm weergegeven. Zoals in dit gedicht:

De rechtbank

Hier zitten we nu. Het einde uit. Tussen

het kaf, de verhoren, de rechters die

de wet dicteren, eden ontbinden, vermanen,

in een ander leven wou ik je kussen,

we zouden ‘alles en altijd’ zouden we samen.

Een schip vaart straks de haven uit en zijn

toekomstige herinneringen tegemoet.

Het zeilen wordt een ingehouden zingen

waarin het afscheid woekert en de pijn

van het verliezen nazindert en woedt.

En jij trekt ten oorlog en ik strijk de vlag.

Mijn oude leven kan de strijd niet aan,

het wil op een van iedereen verlaten dag

in rustig winterwater ten onder gaan

en zinken.

Dit is poëzie die ook een afrekening is met een lange periode van zoeken, vinden, weer verliezen en toch terugvinden. Als een nieuw begin stelt de dichter zich open voor een nieuw avontuur. Zowel in het dagelijks leven (de letterlijke verhuizing) als in de poëzie:

“Het is tijd. We hebben de jaren opgerekt

tot er geen spinrag meer was, geen draad waarop

we naar elkaar konden klimmen of vallen.

Het is tijd. Om te breken. Wat waar is, is waar.”

En daarmee eindigt deze lijvige, bijzondere en persoonlijke bundel van Koen Stassijns.

Recensies:

Het portret in de bundel toont een wat oudere man, dichter van deze bundel en - voor zover ik dat kan nagaan - debutant. In 26 gedichten komen levensvragen aan de orde die nader worden ingevuld. Het zijn gedichten van een zoeker in woorden. De dichter zoekt bevestiging voor zijn handelen, vraagt zich af of dat goed genoeg was, voldoende om voor te leven, voldoende om ellende, eenzaamheid en verlies te verwerken. Herkenbare emoties in beheerste zinnen geschreven.

Uitgeverstekst: "In deze poëziebundel wordt de invloed verwoord van een psychose (schizofrenie) op het huwelijk en het gezin van de schrijver, vanuit diens perspectief. In ruim 20 gedichten beschrijft de auteur een proces dat een periode omvat van 8 jaar."

Recensies:

Elly Stolwijk was in 1986 een van de dertig dichters die in de bloemlezing Op weg naar het onbekende werd opgenomen en in 1987 een van de dichters die Elly de Waard samenbracht in de spraakmakende bloemlezing De Nieuwe Wilden in de poëzie (beide uitgebracht door Feministische uitgeverij Sara). Daarna heb ik eigenlijk niets van haar vernomen (wat natuurlijk aan mij kan liggen), tot deze bundel bij de uitgeverij werd aangekondigd. Ik was nieuwsgierig en ging op onderzoek. Het is een forse bundel (130 blz.) met strak gecomponeerde vormvaste verzen. Ze vertegenwoordigen een zoektocht naar verbindingen, tussen woord en beeld, tussen mens en landschap, tussen liefde en afstand. Stolwijk is ook (vooral) beeldend kunstenaar; in 2019 publiceerde zij  in eigen beheer Small walks, foto’s en woorden die zij maakte tijdens een verblijf in het Franse Arles. Ze verwijst hiernaar in de afdeling “mantra van grafiet”, gedichten over en voor haar moeder die in 2018 overleed, een paar maand voor zij naar Arles vertrok. Ook de eerste afdeing, “we zagen een jager lopen" is een eerbetoon, dit keer aan een overleden vriendin; de afdeling “Daidalus” is een bijzondere interpretatie van het bekende verhaal rond Ikarus. Al met al een sterke bundel.

Recensies:

Kunstvormen worden vaak gebruikt in therapieën, die gericht zijn op zelfkennis, zelfinzicht en/of weerbaarheid tegenover maatschappelijk onbegrip. Dat levert regelmatig indringende, aantrekkelijke werken op, zowel op visueel, auditief als op papier.

Printing-on-demand heeft het uitgeven in eigen beheer gestimuleerd, waardoor allerlei uitgeefconstructies zijn ontstaan die het mogelijk maken dat schrijvers, dichters hun pennenvruchtenkunnen verspreiden. Combineer beide ontwikkelingen en je komt al gauw terecht bij een uitgever als Boekscout, die schrijvers met hun boek de wereld in helpt. Ik bedoel dit niet onaardig, want er gebeurt veel goeds in deze omgevingen. Storm in mijn hoofd is het verslag van een jonge vrouw met de diagnose borderline die in gevecht raakt met de wereld die haar omringt. Dat gevecht tussen de binnenwereld en de (boze) buitenwereld wordt in deze bundel beschreven. Soms van binnenuit, soms als observatie. Het geheel vormt voor de dichter een houvast, dat haar tot nu toe met succes (al ging dat niet van leien daken) door het leven loodst, haar leert om het leven zoals zich dat aan haar voordoet, te aanvaarden en van daar nieuwe horizonten te ontdekken.

Recensies:

In dit boek ('Autobiografische roman', staat op de voorkant) reconstrueert Ariëlle de acht dagen tussen de dood van haar ex, Joost Zwagerman, en diens begrafenis. De dagen worden afgewisseld met herinneringen aan hun ontmoeting en momenten uit de jaren samen. De epiloog dateert van een half jaar na de begrafenis. Het dagboek geeft de ontreddering na Joosts dood weer die heerst bij het “gezin Zwagerman”, de drie kinderen van Joost en Ariëlle, en geeft een goed beeld van het mediacircus dat is ontstaan. De tussenhoofdstukken bieden een inkijkje in de relatie tussen Joost en Ariëlle en alle obstakels die zich voordoen en die ontstaan in de loop der jaren. Gecombineerd met de Verzamelde gedichten is De langste adem een goede aanvulling op een beter, breder zicht op de dichter en de mens Joost Zwagerman.

Recensies:

Meity Völke won in 2019 de tiende Türing Gedichtenwedstrijd met het gedicht Onder water. Het winnende gedicht is opgenomen in haar debuutbundel, die uit acht afdelingen bestaat ,die alle getiteld zijn met een werkwoord. De vormgever heeft bij elk titelblad ook de bundeltitel verwerkt, waardoor de associatie met “aan het licht” steeds een extra bodem geeft aan het werkwoord. De eerste kennen we wel: aan het licht komen en aan het licht brengen. Daarvan staat de betekenis inmiddels vast. De overige zes werkwoorden maken associaties mogelijk die voor elke lezer ongetwijfeld verschillende zullen zijn. Wat als je “aan het licht [kunt] ontglippen” of iets “aan het licht wijten”? Antwoord op deze vragen krijg je niet voorgeschoteld, de lezer zal zelf moeten zoeken. Dat wordt wel aantrekkelijk gemaakt door haar gebalanceerde beeld- en woordkeuze, door de vormvaste huid om de gedichten die de poëzie “aaibaar” maken, toegankelijk. Uit de bundel spreekt een (lichte) voorkeur voor de traditie, invloeden van onder anderen Nijhoff, Achterberg en Wigman. Volwassen poëzie ook, die weet waar ze aan begonnen is, in handen van een begenadigd dichter die nu maar snel met een tweede bundel komen moet.

Recensies:

Met het succes van de bloemlezing Pessimisme kun je leren! (2018) kwam wellicht ook een nieuwe stroom gedichten op gang. Want nu ligt er Gezondheid!, meer dan 100 bladzijden plezierdichten. Het uitroepteken is gebleven en benadrukt de positiviteit die niet altijd uit de gedichten spreekt. Niet voor niks is “pessimisme” een sleutelbegrip in zijn werk. De ironie waarmee Weemoedt zijn onderwerpen tegemoet treedt, is aantrekkelijk en tovert weer keer op keer een glimlach op het gezicht. Er zijn maar weinig omstandigheden waarmee hij niet uit de voeten kan.

Mocht er een kruid in de natuur bestaan

waardoor ik jou zou vergeten,

o, dan sleepte ik dat bij bossen aan

om die schrokkend op te eten.